ХҮН НЭРЭЭ ТОГОС ӨДӨӨ (Төвд нэрийн Монгол утга)
Монголчууд төвдөөс дамжин ирсэн бурханы шашны нөлөөгөөр ч юмуу төвд нэр өгдөг байж. Бид хэд ч бие биенээ дуудаж нэрлүүлсээр байгаад монгол үгнээс ялгагдахааргүй дасал болж. Ингээд эдгээр нэрсүүдийг мэдэхийн хирээр монголчлон орууллаа.
Голдуу бурханы нэрс их байна. Зарим нь нэрэндээ тохирсон бурхан шиг хүмүүс байгаа ч зарим нь буг шиг бусдыг хорлон явдаг хэсэг нь ч байна. Эцэг эхчүүд магадгүй бэлгэ дэмбэрэлийг бодож ийм сайхан нэрнүүд өгдөг байх.
Хүн нэрээ, тогос өдөө
Нэр хугархаар, яс хугар
Нэр төрөө хамгаалан өөртөө ч, бусдад ч үнэ цэнэтэй байя. Эцэст нь хэлэхэд, нэр төрийн төлөө биш, нэр төртэй байя.
Ингээд өөр өөрсдийн нэрсийн утгыг сонирхоё. Нэрсээ үе үеэр нь үзээрэй. Жишээ нь, Цэрэнханд бол цэрэн, ханд 2-ыг үзээд нийлүүлээрэй.
А
Ачиймаа-Лхам бурханы нөхөр
Б
Бадам- лянхуа цэцэг
Бадмаа- Бадам
Бал- цогт
Балжин- цог өргөгч
Базар- санскритаар очир
Бавуу- баатар
Баасан-сугар гариг
Бямба- санчир гариг
Бум- бум, 100 мянга
Балдан- цог төгс
Банзад-
Биндэряа- лянхуа цэцэг
В
Вандан- эрхт
Ванчиг- эрх баялагт
Г
Гарав- цагаан
Гүнд- бүхэнд
Гунгаа- бүхнийг баясгагч
Гомбо- итгэлт, гомбо сахиус
Гончиг- чухаг дээд, эрдэнэ
Гэндэн- хуварга
Гиваа- буянт, буянтан
Галсан- хувь сайт
Гонгор- цагаан итгэлт, цагаан гомбо, гонгор сахиус
Гармаа- од (тэнгэрийн)
Д
Дорж- очир
Дулам- дарь эх
Дулмаа- Дулам-тай адил
Даш- өлзий
Дагва- мөнх
Даваа- сар
Дамцаг- тангараг
Дэндэв- үнэнг бүтээгч, шүтээн бүтээгч
Должин- ногоон дхрь эх
Долгор- цагаан дарь эх
Дэмчиг- дээд амгалант, дэмчиг бурхан
Данзан- шашныг баригч, номлолыг баригч
Дагийранз- Гомбо бурханы нөхөр
Дарам- санскритаар ном
Дамба- шашин, дээдэст, увьдаст
Даржаа- дэлгэрүүлэгч
Дондов- тусыг бүтээгч
Дондог- хоосон чанарыг оногч
Дэжид- жаргал
Дэжидмаа- жаргалт эх
Дамчаа- дээдийн номт
Ё
Ёндон- эрдэм
Ж
Жавзан- гэтэлгэгч
Жавзмаа- гэгэлгэгч эх
Жүгдэр- үснэр
Жав- аврал
Жамц- далай
Жигжид- айлган үйлдэгч, жигжид бурхан
Жамсран- ах дүүс, жамсран сахиус
Жумдээн- төгс ялсан
Жамбал- зөөлөн цогт, манзушир бурхан
Жамъян- зөөлөн эгшигт, манзушир бурхан
Жунай- гарах орон
Жанцан- дуаз,
З
Зандраа- санскрит үг
Замбал- эдийн тэнгэр замбала бурхан
Зундуй- хичээнгүй
И
Иш- билиг билгүүн
Ичин- сэтгэлчлэн
Л
Лодой- оюун ухаан
Лувсан- сайн оюунт
Лхагва- илүү, буд гариг
Лхам- охин тэнгэр, лхам бурхан
Лхамаа- лхам-тай ижил
Лүнриг- эш язгуур
М
Молом- ерөөл
Мягмар- улаан нүдэн, ангараг гариг
Мядаг- цэцэг
Н
Нансал- зул, гэгээн
Нансалмаа- гэгээн эх
Ням- нар, өдөр, адъяа гариг
Намсрай- тийн сонсогчин хөвгүүн, эдийн тэнгэр, намсрай бурхан
Намбар- сайтар, огоот
Нанзад- гийгүүлэн зохиогч
Нанжид- 8 гэгээн
Намжилмаа- сайтар ялсан эх
Намхай- огторгуй
Норов- чандмань
Нямбуу- шим
Нүрзэд- түргэн бүтээгч
Нацаг- элдэв
О
Од- гэрэл
Одмаа- гэрэлт эх
Ойдов- шид
П
Пүрэв- гадас, бархасбадь гариг
Пунцаг- хотол чуулган, төгс төгөлдөр
Пунсалмаа-
Пагма- хутагт эх
Пэрэнлэй- үйлс
Р
Раднаа- санскритаар эрдэнэ
Равсал- маш тод, маш гэгээн
Ринчэн- эрдэнэ
Равжаа- машид дэлгэрүүлэгч
Ригзэдмаа-
Равдан- маш бат
С
Самбуу- сайн
Самдаг- нууцын эзэн, очирваань бурхан
Самдан- санаат, сэтгэл бат, даяан
Сэдэд- цагаан шүхэрт бурхан
Сэнгээ- арслан
Содном- буян хишиг
Сундуй- зарлигийн хураангуй
Сүрэн- сахиус
Санги- нууц
Сэр- алт, алтан
Сүглэгмаа- сайхан дүрст эх
Санжай- ариусан дэлгэрсэн, бурхан
Т
Тавхай- мэргэн аргат
Тамжид- бүгд
Түвдэн- чадагчийн шашин
Түдэв-хүч, чадал
Ү
Үржин- нэгэн орны нэр
Х
Хорол- хүрд
Ханд- дагина
Хажид- огторгуйгаар явагч, нархажид бурхан
Хажидмаа- огторгуйгаар явагч эх
Хайдав- мэргэн бүтээлч
Ч
Чанцал- мөргөх
Чүлтэм- сахил
Чагнаа- мутартаа, гартаа
Чойжоо- номын хаан, чойжоо сахиус
Чадраабал- гомбо бурханы нөхөр
Чой- ном
Чоймаа- номт эх
Чойен- номын агаар
Чодин- суварга
Чимэд- үхэлгүй, үхэшгүй
Ц
Цэрэн- урт наст
Цэвээн- насны эрхт, насны авшиг
Цүлтэм- сахил
Цамба- эсрүүн тэнгэр
Цэдэн- наст, батнасан, амин гавъяат
Цэнд- насны аюуш бурхан
Цэдэв- насны бүтээл
Цэвэл- нас уртасгах, нас арвидах
Цэвэлмаа- нас арвитгагч эх
Цэндмаа-
Цэгмид- цаглашгүй наст, аюуш бурхан
Ш
Шийрэв- билгүүн
Ширнэн- билгийн шим
Шагж- энэтхэгийн эртний овгийн нэр
Ю
Юмчмаа- бага хатан, их хатан
Юндэн- Ёндон
Я
Ядам- чанд, бат сэтгэл, ядам бурхан
Янжин- уран дуут
Янжмаа- уран дуут эх
Янжинлхам- урлагийн тэнгэр янжинлхам бурхан
